Mag ik nog wel frontaal lesgeven of moet ik studenten ontdekkend laten leren? Geen gemakkelijke vraag, en dus al helemaal geen sluitend antwoord. In deze blog ga ik in op directe instructie, omdat ik dit in het basisonderwijs standaard toepaste en de afgelopen periode ook bij mijn eerstejaars Sportkunde studenten.
Stuur me elke maand de nieuwste blog!
Instructie strategieën
Voordat ik stil sta bij het directe instructiemodel wil ik kort stilstaan bij strategieën waarop informatie gepresenteerd kan worden aan studenten. Van Merriënboer & Kirschner (2007, 2018) onderscheiden drie strategieën, namelijk:
- Deductieve strategie. De docent presenteert de leerstof om deze vervolgens toe te lichten met concrete voorbeelden (deductive expository strategie). Het is ook mogelijk dat op basis van de aangereikt leerstof studenten zelf opzoek gaan naar voorbeelden (deductive inquisitory strategie). Ondanks dat dit meer tijd zal kosten is het grote voordeel dat studenten actief hun voorkennis activeren en daardoor elaboratie gestimuleerd wordt. Van Merrienboer en Kirschner wijzen de deductive inquisitory strategie aan als standaard strategie voor meer ervaren studenten. Ik denk daarbij aan tweede-(?), derde- en vierdejaars studenten.
- Inductieve strategie. De docent presenteert voorbeelden om hieraan vervolgens de belangrijkste leerstof aan op te hangen (Inductive expository strategie). Van Merriënboer en Kirschner wijzen deze strategie aan als standaard strategie voor studenten met weinig voorkennis. Ik denk daarbij aan eerste- en tweedejaars studenten.
- Begeleide ontdekkende strategie. Daar waar de deductieve en inductieve strategie op een punt komen waar de leerstof gepresenteerd wordt, is dit bij de begeleide ontdekkende strategie niet het geval. Studenten zijn onder begeleiding van een docent verantwoordelijk om deze leerstof te ontdekken en verbanden te leggen.
De keuze voor één van deze drie strategieën baseer je op basis van a) beschikbare tijd, b) voorkennis van studenten en c) in hoeverre studenten de leerstof diep moeten begrijpen. In onderstaande tabel vind je een overzicht van de drie strategieën. Alle drie de strategieën kunnen werken, maar niet altijd even effectief en efficient.
Inductief Deductief Ontdekkend
Alleen wanneer:
• Er voldoende tijd beschikbaar is om vele voorbeelden te behandelen
• Er weinig tot geen voorkennis is bij studenten
• Het niet noodzakelijk is dat studenten de leerstof diep moeten begrijpen.
Alleen wanneer:
• de beschikbare tijd gelimiteerd is
• er ruime voorkennis bij studenten is om de leerstof betekenis te kunnen geven
• Het niet noodzakelijk is dat studenten de theorie diep moeten begrijpen.
Alleen wanneer:
• er ruim voldoende beschikbare tijd is
• studenten goed ontwikkelde onderzoekvaardigheden hebben
• studenten de theorie diep moeten begrijpen
Van Merriënboer en Kirschner zijn zeer kritisch om de begeleide ontdekkende strategie als standaard strategie in te zetten, vanwege de hoeveel tijd dit kost en de foutgevoeligheid bij het opbouwen van mentale modellen. In heel veel gevallen is deze strategie niet effectief én niet efficient.
Directe Instructie
Naast de strategie die je kiest om informatie te presenteren aan je studenten, loont het om na te denken over hoe je je les opbouwt. Directe instructie biedt handvatten waarover veel wordt geschreven (Engelmann & Carnine, 2016; Gagné, Wager, Golas & Keller, 2005; Leenders, Naafs, & van den Oord, 2002; Rosenshine, 2012). Niet vreemd overigens, omdat recent meta-onderzoek van Hattie (2009) weergeeft dat directe instructie een relatief groot effect heeft op het leren van studenten.
Directe instructie bestaat uit een aantal fases en stappen die ik onderstaande tabel weergeef en beschrijf. Doe er in combinatie met de strategieën om informatie presenteren je voordeel mee!
Fases van de les Gedrag van de docent
Aandacht Zorg dat je volledige aandacht hebt van studenten. Zorg voor je klassenmanagement (denk aan een opgeruimd lokaal, tafels opgesteld zodat je niet tegen ruggen aankijkt, laptops dicht etc.) en wellicht een teaser waardoor je de aandacht hebt en houdt.
Oriëntatie Blik terug op voorgaande lessen. Daarmee vergroot je de kans dat studenten de nieuwe leerstof kunnen koppelen aan bestaande (voor)kennis uit het lange termijn geheugen. Dit wordt ook wel elaboratie genoemd.
Urgentie Maak de urgentie van de les voor studenten duidelijk: dit is het doel, dit gaan we doen en om deze reden krijg je deze les!
Instructie Bied de nieuwe concepten of vaardigheden aan en check uiteindelijk of studenten het begrijpen. Houdt als richtlijn aan dat slechts 15% van de leerstof nieuw is voor studenten en 85% is voorkennis. Dit klinkt vreemd, maar studenten krijgen over het algemeen nauwelijks genoeg mogelijkheden om (nieuwe) kennis en vaardigheden toe te passen in verschillende contexten: practice makes perfect!
Begeleide Inoefening Laat studenten de nieuwe concepten of vaardigheden toepassen, maar houd studenten nauwlettend in de gaten. Je wilt in deze fase veel voorkomende fouten corrigeren, anders vormen studenten zich de verkeerde mentale modellen.
Zelfstandige Verwerking Bied studenten de ruimte om vrijwel zelfstandig aan de leerstof te werken.
Evaluatie Sluit iedere les formeel af door te evalueren op proces en/of inhoud. Belangrijk hierbij is om successen te vieren, vanuit het oogpunt dat leren (successen) leidt tot motivatie, en niet andersom; studenten kunnen heel gemotiveerd zijn, maar als zij niet verder komen in het leren zal de motivatie snel afnemen.
Terug- en vooruitblik Kijk terug naar de opstart van de les en plaats de les in het grotere geheel. Kijk vervolgens met de studenten vooruit naar de volgende lessen. Dit moet studenten helpen om de geleerde leerstof juist op te slaan in het lange termijn geheugen.
Zorg er daarnaast als docent voor dat studenten gedurende de les feedback krijgen van jou of van elkaar (peer feedback). Eerder schreeft ik hierover een blog aan welke voorwaarden feedback moet voldoen wil deze effectief zijn. Feedback kan een zeer krachtig hulpmiddel zijn voor leren.
Tot slot
Nogmaals: doe je voordeel met het combineren van instructiestrategieën en directe instructie! Wil je meer over directe instructie weten dan raad ik het aan om de twee pdf-bestanden van Engelmann en Rosenshine te lezen die in de literatuurlijst van deze blog staan.
Wil je maandelijks onderwijskundige kennis ontvangen, schrijf je dan met behulp van onderstaande button in om automatisch updates te ontvangen.
Stuur me elke maand de nieuwste blog!
Mocht je vragen of opmerkingen hebben plaats ze dan als reactie bij deze blog of stuur een mail naar m.vangrootel@studiosom.nl.
Gebruikte Literatuur
- Engelmann, S. & Carnine, D. (2016). Theory of instruction: Principles and applications. Eugene, OR: NIFDI Press.
- Gagne, R., Wager, W., Golas, K., & Keller, J. (2005). Princples of instructional Design. Belmont: Wadsworth, Cengage Learning.
- Hattie, J. (2009). Visible Learning. A sysnthesis of over 800 meta-analyses realtring to achievement. New York: Routledge.
- Leenders, Y., Naafs, F., & van den Oord, I. (2002). Effectieve instructie. leren lesgeven met het activerende directe instructiemodel . Amersfoort: CPS.
- Rosenshine, B. (2012). Principles of Instruction. Research-Based Strategies That All Teachers Should Know. American Educator. p.12-19
- van Merriënboer, J. J. G., & Kirschner, P. A. (2007). Ten steps to complex learning. New York: Taylor & Francis.
- van Merriënboer, J. J. G., & Kirschner, P. A. (2018). Ten steps to complex learning (3rd ed.). New York: Routledge
Laat een vraag of opmerking achter